Według legendy byli bliźniakami. Studiowali medycynę. Jako lekarze nie brali pieniędzy za swoją pomoc – tzw. anargyroi, „nie biorący zapłaty”. Jak Chrystus podnosili paralityków, przywracali wzrok, wyrzucali diabły, wskrzeszali. W ten sposób nawrócili wielu na chrześcijaństwo.

Zachowało się wiele świadectw wczesnego kultu obu świętych. Zginęli śmiercią męczeńską w Cyrze (wschodnia Syria) podczas prześladowań za cesarza Dioklecjana. Są patronami zgromadzenia jezuitów; Florencji; fakultetu medycyny na uniwersytetach; aptekarzy, chorych, dentystów, lekarzy, pielęgniarek.

W ikonografii ich atrybutami są m.in.: instrumenty medyczne, korona w rękach, krzyż i kamień, miecz.

Modlitwa

Wszechmogący Boże, obchodzimy wspomnienie świętych męczenników Kosmy i Damiana, aby Ciebie wielbić, † Twoja opatrzność obdarzyła ich wieczną chwałą, * a nam udziela pomocy. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, † który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, * Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.