Urodził się w rodzinie zamożnej i głęboko religijnej.  Studiował retorykę oraz prawo w Konstantynopolu i Atenach. W tym okresie zaprzyjaźnił się z Grzegorzem z Nazjanzu. Przeżycia po śmierci brata poważnie wpłynęły na jego życie. Odbył podróż po Egipcie, Palestynie, Syrii, Mezopotamii, zapoznając się z życiem ascetów. Powróciwszy do rodzinnego domu, rozdał swoją majętność ubogim, a sam podjął życie pustelnicze. Nad rzeką Iris założył pustelnię, gdzie zaczęły gromadzić się zastępy mnichów w 364 roku został kapłanem, sześć lat później arcybiskupem w swoim mieście – Cezarei Kapadockiej.

Człowiek szerokiej wiedzy znakomity mówca, pracowity i miłosierny. Bronił chrześcijaństwa przed arianami. Pozostawił bogatą spuściznę literacką. Poprzez swój „Asceticon” stał się ojcem i prawodawcą monastycyzmu wschodniego. Twórca liturgii wschodniej. W Kościele Wschodnim doznaje czci jako jeden z najbardziej popularnych świętych.
Patron bazylianów i sióstr św. Krzyża.

Modlitwa

Boże, Ty oświeciłeś swój Kościół przykładem i nauką świętego Bazylego, † spraw, abyśmy pokornie poznawali Twoją prawdę * i wprowadzali ją w czyn przez miłość. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, † który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, * Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.